BRUS OD MILANSKOG EDIKTA DO DANAS

Kroz istoriju čovečanstva, ljudski rod se od prvih naznaka spoznaje sebe i sopstvene okoline, opravdavao sve tumačeći kao volju bogova. U tom cilju, da bi ih odobrovoljio, gradio je svetilišta i hramove. Sarevajući i uspostavljajući odrređene vrednosti uz uzuse koje pravda kao bolju jednog boga, počinje da veruje a svecima da podiže hramove. Tako je to od pamtiveka. U brusu na široj lokaciji, beležimo arheološki sediment koji seže u daleku pršlost. Iliri, Rimljani, Kelti, Rimljani pa Sloveni, živeli su na tom područiju. Srbi kao narod su tu 0d 6. Veka Nove ere. Od tada se beleže građevine raznih namena. Od onih koje su služile u stambene svrhe do onih koji predstavljaju centar duhovnosti. Crkve, crkvišta, manastiri i manastirišta svedoče o duhovnosti Srba i pre formiranja države. Ovde se gradilo još za vreme cara Konstantina i pre nego li je proglasio svoj edikt 3`13. Godine. Pokušaćemo to i da tekstovima prikažemo. To je da kažemo i ideja projekta, kroz koji ćemo se potruditi da sačuvamo baštinu Bruskog kraja.

Primarna ideja projekta „Hrišćanska baština bruskog kraja“ jeste da široj javnosti predstavi, kao i da kroz tekstove objavljene u listu „Pobeda“ dokumentuje manastire i crkve bruskog kraja. Svest o sopstvenoj prošlosti nepromenjiv je uslov za identifikaciju nasleđa i njegovo trajno očuvanje. Upravo u neprekidnom procesu otkrivanja kulturnih značenja, koja se mogu menjati tokom dugog trajanja spomenika prošlosti, razvija se osećanje potrebe i brige za čuvanjem vrednosti nasleđa utkanih u kolektivnom pamćenju svake društvene zajednice. Stoga, primarni cilj ovog projekta jeste da kroz serijal tekstova pobroji, identifikuje, opiše i dokumentuje deo srpske, ali i baštine koja ima kulturno-istorijski značaj za svet uopšte, a nalazi se na teritoriji opštine Brus. Naravno, ovo će biti i prvi a, ne sigurno, poslednji korak, ka zaštiti kulturnog nasleđa. Isto tako, cilj je da se stručna i naučna javnost podstakne na dalja istraživanja pomenutih lokaliteta, te da se radi na njihovoj daljoj zaštiti. Sekundarni ciljevi se ogledaju u pokretanjima inicijative za razvoj verskog turizma u kome se ogleda veliki potencijal ovog kraja, ali i senzibilisanju meštana Brusa o značaju crkava i manastira na njihovoj teritoriji. U prvom, nastavku, potrudićemo se da pobrojimo ono što se zna o Hrišćanskoj baštini u Brusu i okolini, da bi kroz nastavke govorili o konkretnim hramovima, njihovim ktitorima o značaju na Srbiju u tom periodu ali i o tome šta je koji hram doprineo da se duhovnost kod Srba utemelji i traje kroz vekove i do danas.

O pojavi i ranom širenju hrišćanstva u današnjoj Srbiji ima malo pouzdanih podataka, kada je reč o ovom kraju treba napomenuti Kopaoničko Metođe svetilište koje je poznato još iz rimskog perioda. Posvećeno je Svetom Metodiju Olimpijskom, koje je po nekim izvorima nastalo u III veku. Nalazi se na nadmorskoj visini od 1.450 metara, a pored svetilišta, nalazi se i ''čudotvorni izvor'', gejzir Gvozdac kao i napušteno rudarsko okno. Ovde svakako treba pomenuti i arheološko nalazište Crkvine ili Nebeske stolice koje datiraju iz kasnoantičkog (3. 4. vek Nove ere) i ranohrišćanskog perioda (5. 6. vek Nove ere) i koje se nalaze pod samim Pančićevim vrom na Kopaoniku. Na temeljima stare hrišćanske bazilike, u centru kultnog prostora, otkriven je podni mozaik sa izomorfnim motivima i slikom pauna, simbolom vaskrsenja. Pretpostavka je da se bazilika nalazila u sklopu tvrđave iz ranovizantijskog perioda na brdu Čučaica, južno od „Nebeskih stolica“. Treba dodati i da „Nebeske stolice“, tri stene prirodnog porekla iznad lokaliteta „Crkvine“ na nadmorskoj visini od 1913 metara, svoj naziv duguju „kumu“ čuvenom vojvodi Živojinu Mišiću. Među kulturnim i verskim blagom ovog kraja svakako se nalazi i crkva Svete Petke s kraja 5. i početkom 6. veka na Dubu, u selu Mala Vrbnica, na nadmorskoj visini od 555 m. Nalazi se na jednom prelepom uzvišenju odakle puca pogled, s jedne strane na Kopaonik, a sa druge ka Župi, Moravi i prestonom gradu Kruševcu. Priča kaže da je neki Sibin Miletić, pre stotinak godina, sanjao da je na ovom prostoru postojala crkva. Starac je molio meštane da mu pomognu u otkopavanju, ali uzalud. Posla se prihvatio samo njegov unuk. Posle dužeg vremena i mnogo rada otkrivaju temelje crkve i krst. Od tada narod dolazi na ovu crkvinu, koju Zavod za zaštitu spomenika kulture beleži 1968. godine. Tu je i crkva Svete Petke u Maloj Grabovnici, iz XII veka, na periferiji Brusa. Jedno je od najvećih naših svetilišta, mesto bruskog hodočašća. Na Veliki Petak, svake godine, dođe ovdenekoliko hiljada ljudi. U staroj crkvini prilikom raščišćavanja ruševina nađen je odlomak nadgrobnog spomenika od belog mermera i mermerni kotur s vinovom lozom u niskom reljefu po obodu kotura. U ataru sela Milentija nalaze se ostaci srednjevekovnog manastira, koji je sada samo u ruševinama, gde su ostali samo tragovi temelja manastira. Po legendi, kažu da je ovaj manastir imao kulu koja je bila visoka više od 50 m, da bi se sa nje čulo u bližnjim selima. Građen je u moravskom stilu, poput Lazarice, što pokazuju konzervisani zidovi. Crkva je posvećena sv. Stefanu, a monumentalnost građevine navodi na pretpostavku da je osnivač sam despot Stefan ili možda Radič Postupović, gospodar Koznika, u čijoj se blizini manastir nalazi. Datira iz kraja XIV veka. U ovom manastiru boravila je Carica Milica, prenoseći mošti Cara lazara sa Kosova.

Na teritoriji opštine Brus postoji još jedan manastir koji datira iz srednjeg veka. To je manastir Strmac iz 1313. godine, , udaljen 15 kilometara od Brusa u selu Batote, najvećem selu Srbije. Dobio je naziv po tome što se nalazi između dve strmine, a predanje kaže da je manastir nastao za noći. U obližnjem selu Lepenac, nalazi se manastir svetog Stefana, koji datira iz XIV veka i zadužbina je despota Stefana Lazarevića. Udaljen je četiri km nizvodno od varošice Brus. Predanje kaže da je u vreme dok je Car Lazar zidao crkvu Lazaricu u Kruševcu, njegov sin Stefan vozeći kamen iz ovih krajeva za Lazaricu, svakog dana ostavljao po jedna kola kamena u Lepencu i tako zidao sebi zadužbinu. Po načinu izgradnje pripada moravskoj školi i spada među najveće manastire svog vremena (18 × 18 m). Ovim monumentalnim svedocima hrišćanske istorije Brusjana, treba svakako dodati i crkvu Svetog Petra i Pavla u Krivoj Reci iz 17. veka; crkvu Svete Bogorodice u Borancima i crkvu ''na Brusu'', koja je posvećena svetom Preobraženju, i sagrađena 1836.godine uz pomoć kneza Miloša Obrenovića Ovako pobrojana, ova kulturna dobra ukazuju na značaj i potrebu da se i njima piše i da ostane pisani trag budućim pokolenjima, jer od njih smo pozajmili današnjicu. Naravno ovo je tek početak uzbudljive priče o duhovnosti Brusjana i njihovog prelepog kraja.

DODELJENI UGOVORI KORISNICIMA SUBVENCIJE ZA SAMOZAPOŠLJAVANJE

PRVI SNEG NA KOPAONIKU NAJAVLJUJE USPEŠNU ZIMSKU SEZONU

GIMNAZIJALCI IZ OSTILJE, CELJA I KRUŠEVCA PREDSTAVILI ZAVRŠNE PROJEKTE

POSETA ČLANOVA SAVETA EVROPE KRUŠEVCU

SVETSKI DAN TELEVIZIJE OBELEŽEN U GERONTOLOŠKOM CENTRU

NOVA IKT OPREMA ZA KRUŠEVAČKE VRTIĆE

DANAS JE SVETSKI DAN TELEVIZIJE

SABOR SVETOG ARHANGELA MIHAILA – ZAŠTITNIK VERE I PORODICE

RADIO VEZA - VID SIGURNE KOMUNIKACIJE: DODELJENA OPREMA ZA 18 POLAZNIKA RADIO VEZISTA

DANAS SE OBELEŽAVA SVETSKI DAN DETETA