KNEZ LAZAR – KULT, MIT I ISTORIJA

Razvijanje kulta Kneza Lazara neraskidivo je vezano za Kosovsku bitku. Naime, posle smrti kneza Lazara nastaje narodno predanje o njemu, te iako dolazi do slabljenja dinastije Hrebeljanović i kneževe slave, mnogobrojni crkveni i pisani prilozi o knezu Lazaru nastavljaju svoj život.

Već u delima patrijarha Danila III, koji je delovao neposredno posle smrti kneževe (1390-1396) mogu se naći elementi koji ukazuju da je knez Lazar smatran svetiteljem, dok se nedugo posle Kosova nailazi spise koji govore o poginulom Knezu, a gde se on i kosovski junaci nazivaju mučenicima.

Kako navodi Sanja Rutić Vorotović u publikaciji „Moravska Srbija - politički, ekonomski i kulturni život u XIV veku“ navodi, „patrijarh Danilo III Banjski napisao kneževo žitije pod nazivom Slovo o knezu Lazaru, koje je neuobičajenog sadržaja i govori o kneževom poreklu, životnom putu i porodičnim prilikama, ali je najviše prostora posvećeno njegovom kosovskom stradanju. Pisac uvodi dijalog u tekst žitija i čitaocu drži pažnju scenom kneževog obraćanja velmožama uoči bitke. Pohvala knezu Lazaru, monahinje Jefimije, je pesnička poruka pretočena u molitvu, odraz divljenja knezu i pomen o velikaškoj neslozi.“ Treba napomenuti da se Jefimijina Pohvala knezu Lazaru smatra jednom od najlepšh pesničih tvorevina ne samo stare književnosti, nego i šire. U Pohvali, Jefimija govori o knezu Lazaru kao o čoveku, ratniku i mučeniku ističući njegovu ljudskost i vaspitanje, ugled među vladarima, dobro upravljanje ("u svakom dobru razveselio si uručene ti hrišćane"), hrabrost i odlučnost da se suprotstavi turskoj najezdi ili da pogine. To su one osobine koje krase kneza Lazara kao vladara i ratnika i pri kojima je ovenčan slavom ("Mučenja venac primio si od boga").

Kada je reč o Kosovskoj bici i razvoju kosovskog mita, on je neraskidivo vezan za kult samog kneza Lazara i njegovo određenje za carstvo nebesko. Već pomenuta dela poslužola su kao osnova za Kosovsku legendu. Nju je još 1601. godine Mavro Orbin u svom delu Kraljevstvo Slovena preneo u celosti sa gotovo svim do danas poznatim elementima kosovskog mita i legende. Ipak, u razvoju kosovske legende veliku ulogu igrala je usmena tradicija koja se lakše beležila i pamtila u epskim pesmama, kao brojna predanja. Epska tradicija unela je u ovaj događaj niz elemenata koji nemaju veze sa istorijskom istinom, a pojedini čak smatraju da je kosovska legenda započela da se stvara u staroj književnosti, a ne u narodnoj i to već prilikom prenosa posmrtnih ostataka kneza Lazara iz Prištine u kneževu zadužbinu Ravanicu. U razmaku od 1390. do 1420. godine napisano je deset srednjovekovnih spisa koji proslavljaju život i duhovni podvig kneza Lazara. Tako srpski vladar Lazar Hrebeljanović postaje Sveti knez, a kao glavni razlozi za to navodi se kneževa uloga u izmirenju Srpske crkve i Carigradske patrijaršije, mučenička smrt i cele mošti.

Prema zapisu Sanja Rutić Vorotović, Ravanica je i „obeležila novu etapu hristijanizacije i duhovnog kultivisanja srpskog naroda u oblasti Moravske Srbije, koja ulazi u maticu srpskog državnog, društvenog, ekonomskog i kulturnog života. Ona je obeležila pomeranje srpske kulture na sever. U njoj je strpljivo negovan i širen kult kneza Lazara, a bila je i nosilac trajne poruke srpskog srednjeg veka.“

Treba napomenuti da je smrću despota Stefana Lazarevića negde zamrla i legenda o knezu Lazaru, te da ju je obnovio Vuk Karadžić započevši proces koji je 1889. godine dovršen proglašenjem Vidovdana za državni praznik. Popularnost pesama Kosovskog ciklusa ima važnu crtu za državu koja nastaje: one joj daju istorijsko utemeljenje, istoriju koju je izgubila, nudeći uz to i moralnu normu Srpskog naroda i državi potrebne, a osporavane geografske granice. U to doba je ono što su Srbima bili sveto Kosovo i stara Srbija susedna vlast u Sofiji smatrala Zapadnom Bugarskom. Kosovski ciklus vraćao je istorijsko pravo na te davne teritorije, dok su narodu kom je crkva zadugo bila jedina država drevne pesme bile zvanična istorija. U tom dobu, uz pisce i istoričare, koji u 19. veku pišu mnogobrojna dela sa tematikom Kosovskog predanja, i zvanična politika Srbije oslanja na legendu o knezu Lazaru i njegovim vitezovima. Kako je to rekao mitropolit Mihailo na centralnoj proslavi u Kruševcu organizovanoj povodom 500. godišnjice Kosovske bitke, savremeni Kosovski junaci, treba da su verni kralju kao oni drevni, da budu svetli primer rodoljublja i da nikad ne podlegnu grehu izdaje i neverstva.

Naravno, u srpskoj kulturi, duhovnosti i identitetu, i Vidovdan je dobio značajno mesto kao spomen na Kosovsku bitku. Razvoj mita o Kosovu kulmira 1889. godine, kada Vidovdan postaje zvanični praznik u Srbiji, a tri godine kasnije Srpska Pravoslavna Crkva u svoj kalendar napokon ubeležava dan svetog mučenika kneza Lazara.

Uoči Vidovdana 1971. godine, u sklopu proslave obeležavanja šest vekova Kruševca, u Kruševačkom gradu je otkriven spomenik knezu Lazaru. Nebojša Mitrić, autor spomenika, bio je nadahnut sedećom figurom kneza sa mačem na krilu, preuzetom sa srednjovekovnih kovanica. Sam lik tretiran je prema ktitorskoj predstavi iz manastira Ravanice, jedinom sačuvanom kneževom portretu rađenom za njegova života. Ornamenti na haljini preuzeti su sa kneževe haljine, čija kopija je izložena u stalnoj postavci Narodnog muzeja Kruševac.

ORGANIZACIJA REZERVNIH VOJNIH STAREŠINA OBELEŽAVA SVOJ DAN 15. SEPTEMBRA - U SUSRET DANU VELIKA AKCIJA DOBROVOLJNOG DAVANJA KRVI

U DONJE RATAJE POSLE POLA VEKA STIGLA ULIČNA RASVETA

URUČENI UGOVORI ZA SUBVENCIONISANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI U KRUŠEVCU

OBELEŽEN DAN POBRATIMSKOG GRADA ŽALECA

U PRVIH NEDELJU DANA AKCIJE „ŠKOLA“ OTKRIVENO VIŠE OD 4.000 SAOBRAĆAJNIH PREKRŠAJA

PRIPREME ZA VOJNU PARADU U SKLADU SA DINAMIKOM

PREZENTOVAN PROGRAM PODRŠKE ŽENSKOM PREDUZETNIŠTVU

„BAGDALIJADA“ OKUPILA NAJAKTIVNIJE PENZIONERE RASINSKOG OKRUGA

PREKID VODOSNABDEVANJA U VIŠE NASELJA ZBOG KVARA NA MREŽI – CISTERNE OBEZBEĐENE

AKCIJA DOBROVOLJNOG DAVANJA KRVI U OKVIRU MANIFESTACIJE POKROVSKE SVEČANOSTI