UZ MUZIKU SE ŽIVELO I NA LAZEROVOM DVORU!

Ako želimo da sagledamo doba Lazara Hrebeljanovića na jedan nov način, iz jednog novog ugla, moramo sa više aspekata ali i nivoa da sažmemo poznate činjenice. Govorimo o muzici, tog perioda, zato je sagovornik kompozitor Miroljub Aranđelović Rasinski. Naš sagovornik je rođen 27. oktobra u Kruševcu, gde je stekao osnovno muzičko obrazovanje u MŠ „Stevan Hristić“, odsek klavir i harmonika. Srednju muzičku školu „Josip Slavenski“ (klarinet i teoretski odsek) i FMU (kompozicija i klarinet) završio je u Beogradu. Opus Miroljuba Aranđelovića Rasinskog obuhvata muziku više različitih žanrova: vokalnu, kamernu, primenjenu, horsku, solističku, opersku, orkestarsku, popularnu i elektroakustičku muziku. Dela: opere Sedra, Lazarevo obretenije, Despot Stefan, dečja mini opera Panonski mornari; kantate Krst svetoga cara Konstantina, ciklus pesama Pčelinjak gospodnji, In vivo... Komponovao je muziku za više od 300 pozorišnih predstava i 60 radio drama, mjuzikle za decu na srpskom, mađarskom i slovačkom jeziku, muziku za drame i TV serije Tragom Karađorđa, Svadbeni marš, Veštica, Logor, Humor i satira. Nagrade: Vukova nagrada, Sterijina nagrada, Nagrada grada Beograda, Prva nagrada Mokranjčeve zadužbine, Zlatni beočug, šest nagrada na Festivalu profesionalnih pozorišta Vojvodine, osam nagrada na festivalu Joakim Vujić, nagrade na Danima Josifa Marinkovića „Obzorja na Tisi“. Komponovao je muziku za najveće srpske kulturne manifestacije kao što su: Vukov sabor u Tršiću, Svetosavska akademija u Sava centru, Akademija povodom 200 godina od postavljenja Dositeja Obradovića, Majske igre, Zmajeve dečje igre... Dela mu se izvode na koncertima, na televiziji i radiju i u pozorištima u svim bivšim jugoslovenskim republikama. Izvođena su i na festivalima u Edinburgu, Oberhauzenu, horskim olimpijadama, kao i u Kini, Nemačkoj, Francuskoj, Slovačkoj, Mađarskoj, Austriji, Sjedinjenim Američkim Državama, Kanadi, Bugarskoj, Rusiji... O kompozitorskom radu Miroljuba Aranđelovića Rasinskog snimljeno je nekoliko TV emisija: za RTV Novi Sad „Duša ište pozorište“, za RTS „Beokult“, kao i za RTK... Sarađuje sa najuglednijim ustanovama kulture u našoj zemlji, kao umetnik, urednik, član komisije i član žirija. Jedan je od osnivača Filharmonije mladih „Borislav Pašćan“. Muzika mu je snimljena na više različitih nosača zvuka. Za PGP-RTS objavio je trostruki autorski kompakt disk „Zvukovez“...Trenutno je gradski većnik zadužen za kulturu u gradu Kruševcu. Ako sve to sagledamo, izvode iz biografije Miroljuba Aranđelovića Rasinskog, dovoljan je razlog da upravo postavimo pitanja i da dobijemo odgovore, koju muziku u različitim prilikama slušao naš čestiti knez Lazar Hrebeljanović, utemeljivač Kruševca.

Govorimo o muzici i muzičkoj umetnosti u Srbiji u vreme Lazara Hrebeljanovića?

Da. Reč je o srpskoj srednjovekovnoj dvorskoj kulturi koja je nestala sa otomanskim osvajanjima. O muzici tog vremena nemamo mnogo sačuvanih podataka. Veliki broj srpskih srednjovekovnih rukopisa nestao je zajedno sa zgradom Narodne biblioteke u Beogradu, u bombardovanju 6. aprila 1941. Među njima, bilo je i značajnog broja muzičkih rukopisa, prvenstveno duhovne muzike. Od toga, sačuvano je svega nekoliko iz XV veka, a sa njima i imena poput Kir Stefana Srbina, Isaije Srbina i Nikole Srbina. O svetovnoj muzici saznajemo najviše iz sekundarnih, književnih izvora – različitih zakona o muzici i muzičarima, pisanim svedočenjima očevidaca događaja na kojima se svirala muzika i slično. Razume se da je svirača bilo na brojnim saborima, koji su imali veliki značaj u tadašnjem društvu. Tako su ostala zapamćena i imena pojedinih muzičara, nazivanih skomrah, glumac, praskavnik, sviralnik: za vreme cara Dušana nailazimo na Predu svirca i Husu slepca. Predo svirac je najverovatnije prozvan „svirac“ jer je svirao više instrumenata; za Husu slepca se pretpostavlja da je bio guslar. Takođe, pojavljuje se i Dragan iz Prizrena, koji je svirao preteču današnje trube i bio aktivan muzičar u Dubrovniku.

Za početak bilo bi dobro da nas uputite koji su instrumenti bili i kako je nastajala muzika, da li kao proizvod zabave za sve ili je to bila umetnost za probrane?

Srednjovekovno freskoslikarstvo, kao sastavni deo sakralne arhitekture sadrži brojne predstave muzičkih instrumenata. Na njima uočavamo razne vrste žičanih instrumenata, kao što su citra, psalterion, lauta, harfa, možda nešto ređe gudačkih, kao što je rebek ili viela. Od duvačkih instrumenata, veliki je broj raznih svirala, uzdužnih, poprečnih i dvostrukih flauta, šalmaja, zurli, truba različitih oblika – možda je najinteresantnija ona u obliku slova „S“, slična serpentu kakav poznajemo iz renesanse. Na prikazima se takođe pojavljuju i razne udaraljke, najčešće tapan koji se i danas koristi u folklornoj muzičkoj praksi, njegova manja varijanta, tapanče, a onda i krotali (vrsta činela), talambasi (par bubnjeva koji se nosi oko vrata) i slični.

Duvački instrumenti i udaraljke se najčešće nalaze na raznim masovnim scenama iz Biblije, kao što je Ruganje Hristu, dok je na primer, trzani žičani instrument psalterion dobio ime po starozavetnoj predstavi Davida koji sastavlja psalme.

Koliko je tadašnja muzička umetnost bila rezultat širih društvenih okolnosti a koliko je to plod jednog čoveka ili tadašnjeg orkestra?

Muzička i svaka druga umetnost uvek su u vezi sa širim društvenim okolnostima. Kada je stvaranje u pitanju, ono je u odnosu na današnje poimanje muzičkog stvaranja bilo znatno drugačije. Bilo je zasnovano na improvizaciji, pamćenju i spontanom „uklapanju“ melodija. Muzičari tog doba bili su iz nižih društvenih slojeva, pa je razumljivo da muzika koju su izvodili nije bila zapisana. Nažalost, nije poznato da li je u to vreme bilo muzičara iz redova plemstva, koji bi svoju muziku (koja je uvek bila vezana za poeziju) zapisivali, kao što je to slučaj, na primer, sa truverima u Francuskoj.

Da li bi mi danas shvatili tu muziku i koliko nam je bliska, obzirom na današnje note koje se slušaju?

Bliskost koju ostvarujemo s muzikom odvija se kroz slušanje. Svaka muzika nam je bliska onoliko koliko smo voljni da je slušamo. Bliskost je nešto što govori i o kvalitetu muzike; ukoliko nam u njenom doživljaju ona svaki put deluje „novo“ i „sveže“, ma koliko bila stara, onda znamo da je reč o vrhunskoj umetnosti.

Da li je vlastela slušala drugačiju muziku u odnosu na puk?

Iako nemamo gotovo nikakve primarne izvore, odgovor na ovo pitanje je potvrdan. Koliko god da muzika bila deo svakodnevnog života svih ljudi, ona se u vreme kneza Lazara svakako razlikovala između društvenih slojeva.

Kada bi Vi sada komponovali recimo po tadašnjim tekstovima ili na temu tadašnje muzike koliko bi vama bilo to blisko, a koliko nama kao slušateljstvu?

Sve zavisi od spoja kvaliteta stvaralaštva i ispunjavanja očekivanja publike.

Možemo li napraviti paralelu tog doba i današnjice kroz muziku?

U svako doba, muzika je bila sastavni deo ljudskog života. Kao i u svim drugim umetnostima, neke stare prakse su nestajale, neke opstajale, a nove se pojavljivale, o kojoj god vrsti muzike da je reč. Važno je i to da smo danas, možda i više nego ikada izloženi obilju izbora, u kojem nije nemoguće pronaći muziku iz različitih vremena koja može (a gotovo u potpunosti jeste) važna i danas.

Da li postoje pisani tragovi tadašnjih nota koje bi mogli danas da odsviramo i na kojim instrumentima?

Osim vokalne, duhovne muzike, nema sačuvanih notnih rukopisa. Oni rukopisi koji postoje, mogli bi da se odsviraju na većini modernih instrumenata, ali i na replikama poznatih starih instrumenata.

Imate li želju da stvarate za instrumente srednjeg veka ili po notama tog razdoblja?

Imam, već sam i stvarao za instrumente srednjeg veka i renesanse: u prvobitnoj verziji opere Lazarevo obretenije, na libreto Nebojše Lapčevića korišćeni su stari instrumenti. Pored toga, uvek je moguće uzeti bilo koju postojeću melodiju i komponovati na njenoj osnovi.

Za kraj koliko je naš knez Lazar Hrebeljanović i njegovi savremenici voleo muziku i da li su nastupali orkestri u njegovom gradu u našem vekovnom Kruševcu?

Srpska vlastela nije uvek pozitivno gledala na muziku – možda baš zato kod nas i nije bilo muzičara iz redova plemstva. Tu je posebno zapamćen i ne preterano blagonaklon stav despota Stefana prema muzičkoj umetnosti. Ipak, muzike i muzičara je – zbog potrebe ljudi za muzikom – u Kruševcu sigurno bilo. Od značajnih umetnika, književnika, čuo sam jednu legendu, za koju lično mislim da i nije samo legenda. Na dvor kneza Lazara dolazio je jedan Vizantinac, koji je u večernjim časovima svirao leut. Prema onome što imamo od istorijskih izvora, jasno je zbog čega bi ova tvrdnja mogla da bude sasvim tačna.

PREDSEDNICA SKUPŠTINE GRADA ODRŽALA VANREDNU KONFERENCIJU ZA NOVINARE

PRAZNIČNI TRG DONOSI PRAZNIČNU ČAROLIJU KRUŠEVCU

MINISTAR GAŠIĆ NA POLAGANJU ZAKLETVE VOJNIKA GENERACIJE „DECEMBAR 2024“

MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE RASPISUJE JAVNI POZIV ZA PODSTICAJE U OSIGURANJU U POLJOPRIVREDI

BOŽIĆNI POST – NEKADA I SADA

VLADA USVOJILA PREDLOG,RASPUST ZA OSNOVCE I SREDNJOŠKOLCE OD 24.DECEMBRA DO 20. JANUARA

APEL VOZAČIMA – BEZ ALKOHOLA ZA VOLANOM!

NARODNI MUZEJ KRUŠEVAC OBELEŽIO SLAVU – SVETOG NIKOLU

NOVOGODIŠNJA ČAROLIJA U ŠARENGRADU OD 20. DO 22. DECEMBRA

NASTAVAK SARADNJE SA UNIVERZITETOM U NIŠU